Witamina D
Skrót informacji
- Celem właściwej suplementacji witaminy D jest zapewnienie optymalnego stężenia 25(OH)D. Wyrównania niedoborów witaminy D w formie podaży doustnej powinny być odwrotnie proporcjonalne do jej podaży drogą syntezy skórnej w okresie letnim oraz powinny uwzględniać masę ciała pacjenta. Liczne badania sugerują, że stężenie 25(OH)D w przedziale 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l) należy traktować jako cel interwencji w warunkach niedoboru witaminy D. Stężenie 25(OH)D w surowicy odzwierciedla status zaopatrzenia organizmu w witaminę D ze wszystkich źródeł - osiągnięty zarówno w wyniku skórnej syntezy jak i źródeł pokarmowych.
- 60-70% badanych Europejczyków ujawniło wartości stężenia 25(OH)D < 30 ng/ml. W Polsce średnie stężenie 25(OH)D w zbadanej grupie 5775 zdrowych ochotników, których rekrutowano i badano w okresie późnej zimy oraz wiosny 2014 r, wyniosło 18,0 ±9,6 ng/ml.
- Tkanka tłuszczowa stanowi główny magazyn witaminy D a dostępne dane dokumentują odwrotną zależność między wskaźnikiem masy ciała (BMI) lub masą tkanki tłuszczowej a stężeniem 25(OH)D.
- Dyskusja dotycząca wartości prawidłowych stężenia 25(OH)D ciągle się toczy.
Bezsprzecznie niedobór witaminy D u dzieci i dorosłych, powoduje spadek wydajności wchłaniania wapnia w jelicie, co może skutkować przejściowym obniżeniem stężenia zjonizowanego wapnia w surowicy. W warunkach długotrwałego niedoboru witaminy D może wystąpić zmniejszenie mineralizacji tkanki kostnej. Niedobór witaminy D jest globalnym problemem zdrowotnym wpływającym negatywnie nie tylko na zdrowie kości, ale może również stanowić czynnik ryzyka wielu ostrych i przewlekłych chorób. - Ponieważ nie notuje się negatywnych efektów zwiększenia stężenia 25(OH)D u dzieci i dorosłych (z wyjątkiem pacjentów z nadwrażliwością związaną z zaburzeniami ziarniniakowymi lub idiopatyczną hiperkalcemią) uzasadnione jest dążenie do osiągnięcia i utrzymania stężenia 25(OH)D w granicach 40-60 ng/ml, zgodnie z zaleceniami Amerykańskiego Towarzystwa Endokrynologicznego lub (30-50 ng/ml), zgodnie z rekomendacjami dla Polski.
- Status zaopatrzenia w witaminę D podlega ocenie na podstawie wyników pomiarów stężenia 25(OH)D w surowicy:
- 0-10 ng/ml – niedobór ciężki
- >10-20 ng/ml – niedobór znaczny
- >20-30 ng/ml – stężenie suboptymalne
- >30-50 ng/ml – stężenie optymalne
- >50-100 ng/ml – stężenie wysokie
- >100 ng/ml – stężenie potencjalnie toksyczne - Suplementacja zależy od wielu czynników i jest zależna m.in. od wieku, masy ciała. Leczenie składa się z 2 faz – nasycającej, w trakcie której celem jest uzupełnienie ogólnoustrojowych niedoborów i wysycenie kompartmentów tkankowych i następującej bezpośrednio po niej – przewlekłej, podtrzymującej uzyskany efekt terapeutyczny, w której zazwyczaj dawki witaminy D nie przekraczają zalecanych do suplementacji.
Wprowadzenie
Termin "witamina D" odnosi się do dwóch związków należących do grupy 9,10-sekosteroidów, a więc do ergokalcyferolu (witamina D2) i cholekalcyferolu (witamina D3), które są tworzone z odpowiednich prowitamin: ergosterolu i 7-dehydrocholesterolu (7-DHC).
Formą aktywną witaminy D jest jej hydroksylowany metabolit – kalcytriol – 1,25(OH)2D, który moduluje aktywność setek (a według niektórych źródeł – tysięcy) genów (ok. 5% genomu) poprzez wiązanie z białkowym receptorem (ang. vitamin D receptor; VDR), a następnie wiązanie z DNA. Wydajność syntezy 1,25(OH)2D podlega ścisłej regulacji i jest bezpośrednio ograniczana dostępnością substratu, jakim jest kalcydiol (metabolit 25(OH)D) syntetyzowany w wątrobie z natywnej witaminy D. W warunkach naturalnych pula krążącego 25(OH)D jest funkcją wydajności procesu produkcji witaminy D3 w skórze poddanej działaniu światła słonecznego oraz podaży i absorpcji witaminy D3 i D2 z pożywienia. Niezależnie od wieku, celem właściwej suplementacji witaminy D jest zapewnienie optymalnego stężenia 25(OH)D, do syntezy aktywnej hormonalnie formy 1,25(OH)2D we wszystkich tkankach, gdzie manifestowana jest jej aktywność biologiczna.
Racjonalna (efektywna i bezpieczna) synteza skórna w okresie letnim, w zależności od eksponowanej powierzchni ciała, koloru skóry oraz czasu ekspozycji na promieniowanie UVB (290-320 nm), może dostarczyć organizmowi ludzkiemu od 3000 IU do 20 000 IU cholekalcyferolu na dobę. Z tego powodu zalecenia dotyczące wyrównania niedoborów>
Epidemiologia niedoboru witaminy D
Transport witaminy D
Magazynowanie witaminy D
Anabolizm witaminy D
Katabolizm witaminy D
Działanie plejotropowe witaminy D
Ogólne zalecenia
Wytyczne suplementacji witaminą D
Suplementacja w grupach ryzyka
Suplementacja w przypadku ryzyka nadwrażliwości na witaminę D
Suplementacja i leczenie witaminą D na podstawie stężeń 25(OH)D
Maksymalne dobowe dawki witaminy D bez nadzoru lekarza
Wskazania do oznaczania witaminy D
